منابع مستمر
تأمین منابع مالی مورد نیاز فعالیتهایسازمانهای مردم نهاد ( سمن ها ) در
نوع خود میتواند یک چالش باشد، به این معنی که کمبودهای سمنها به همراه محدودیتهایی که حامیان مالی ایجاد می کنند ، میتواند موضوع را پیچیده تر کند. برای مثال ، چالشهای
سمن ها، شامل مهارت‌های مدیریتی مورد نیاز برای دسترسی و
استفاده از منابع مالی برای اجرای پروژهها، یا به عهده گرفتن فعالیتهای مستمر در درازمدت است .
از سوی دیگر، چالش هایی که
نهادهای اهداکننده با آن مواجه اند، محدودیت های سختگیرانه ای است که آن ها در
پرداخت وجوه برای فعالیت در کشورهای در حال توسعه دارند یا این که نیازهای اساسی
جامعه در کشورهای درحال توسعه را به خوبی درک نمی کنند .
رفع
این مشکل مستلزم ایجاد یک همکاری قابل اعتماد بین اهدا کنندگان و سمن ها است که می
تواند به ثبات مالی دراز مدت و پرثمر سمن ها منجر شود.
این مقاله مفهوم «ترکیب و تنوع شیوههای
تأمین منابع مالی»(Funding
Mix)
را به عنوان منابع متنوع مستمری مطرح می کند که در بلند مدت می تواند ثبات مالی پرثمری برای سمن به بار
آورد.
1.
منابع مستمر
تأمین بودجه و منابع بلند مدت برای
سازمانهای مردم نهاد (سمن ها ) یک چالش جدی است. بیشتر سمنها با مشکل تأمین منابع مالی که بیشتر
اوقات به شکل ناپایداری و موقت است، دست به گریبان اند هستند. مشکلی که به آن ها
اجازه نمیدهد
در طولانی مدت کار مستمر و ادامهداری انجام دهند.
سمنهایی که به دنبال برخورد با این چالش‌ها هستند، باید راهبردهایی برای تأمین
منابع مالی خود ایجاد کنند که شامل منابع مالی و درآمد زایی می شود که بتوانند ضمن
بقا، به کار و فعالیت خود در درازمدت نیز ادامه دهند.
این منابع مختلف، نیاز به مفهوم «ترکیب
و تنوع شیوه های تأمین منابع مالی» را به
عنوان یک سلسله از منابع متنوع مورد تأکید قرار می دهد که سمن را قادر میسازد در طول زمان برای اهداف پروژهای و اجرایی خود درآمدی مستمر و با ثبات
ایجاد کند.
شکل 1: ترکیب و تنوع شیوههای تأمین منابع مالی: منابع مستمر
تنوع شیوه های تأمین منابع مالی را
بالقوه میتوان به سه منبع اصلی گروهبندی کرد (شکل 1):
1. منابع مالی اهدایی: این
منابع می توانند شامل این موارد باشند: اهداء، تأمین بودجه پروژه، کمکهای مردمی آنلاین، ، رویدادهای جمع آوری کمکهای مالی و غیره، که معمولاً پروژه محور
اند .
2. فعالیتهای درآمدزا: این منابع می توانند شامل دریافت حق
عضویت یا حق اشتراک، انتشارات ، فروش محصولات، یا اهداء و ارائۀ خدمات غیر نقدی، از
جمله ساعات کار داوطلبانه کارکنان، تعلیم، مشاوره و غیره باشند، که معمولاً عمومی و
غیر پروژه ای هستند .
3. سرمایه گذاریها: این منابع می توانند شامل سپردههای ثابت، سرمایهگذاریهای
مالی، سرمایههای امانی و سرمایه های وقفی باشند که
معمولاً عمومی یا غیر پروژه ای هستند.
با طرح منابع سه گانه فوق در کنار منابع
مستمر، می توان خصوصیات منحصر به فرد و تفاوتهای میان این منابع سه گانه را بیشتر درک
کرد.
منابع مالی اهدایی، معمولا منابعی
کوتاه مدت (از چند ماه تا 3-2 سال) و بیرون از سمن هستند . در انتهای دیگر این سلسله منابع ، سرمایه گذاریها و منابع درآمدی با ثبات و دراز
مدتی هستند که از داخل توسط سمنها کنترل میشوند. منابعی که بین این
دو قرار می گیرند – منابع درآمدزا - ممکن است فعالیتی یک جانبه و کوتاه مدت و دورهای مانند درآمدی که از فاعلیت های
آموزشی و مشاوره حاصل می شود یا منابع دراز مدت و مستمری همچون دریافت حق عضویت،
فروش کتاب و غیره باشند.
چرا سمن ها ؟
در کشورهای در حال توسعه سمن ها چه جذابیتی برای
یک بنگاه یا سازمان نیکوکار اهداکننده دارند؟
نزدیکی، پاسخگویی و انعطاف پذیری در
کار با جوامع محلی، سمن ها را به شریکی ایده آل در اجرای پروژه در کشورهای کمتر
توسعه یافته تبدیل می کند .
اثبات
کارآیی راه کارهای ارائه شده در سطح محلی
، باعث می شود که چنین راه کارهایی به
استراتژی های وسیع تری در سطح ملی و جهانی تبدیل شوند و نیز در مناطق و نواحی دیگر
همانند سازی شوند .
این واقعیت که سمنها این گونه اثبات و استدلالهایی را امکانپذیر می سازند، موجب شده تا آن
ها ، در کنار سازمانهای دولتی و بخش
خصوصی به عنوان «رکن سوم» کلیدی توسعه به حساب آیند.
2. تا پایان راه رفتن و به هم
رسیدن در میانه راه
برقراری ارتباط ثمربخش و سودمند میان سمنها و نهادهای اهدا کننده ، تا حدود زیادی به این بستگی دارد
که تلاش کنند نیات و اهداف یکدیگر را درک کنند:
شکل 2: تا پایان
راه رفتن و به هم رسیدن در میانه راه
محوریت اهدا کننده : دانستن
این نکته مهم است که سمنها باید به اهداء کنندگان کمک کنند تا چالشهای خود برای جذب سرمایه را درک کنند و به
دنبال تأمین نیازهای خاص خود باشند . سمنها باید از اولویتهای و مضامین یک تأمین کننده منابع مالی
فراتر روند و مشارکت گسترده ای با اهداء کنندگان خود ایجاد کنند .
محوریت سمن : از سوی دیگر، سمنهایی که
در پی دریافت کمک های مالی از اهداءکنندگان هستند، باید نیازهای خود را برای هراهداء
کننده خاص روشن و با مضامین و اولویت های او همراه و مرتبط کنند و یک درخواست مالی
عمومی ارسال نکنند که برای همه اهداء کنندگان یکسان باشد .
3. تأمین منابع مالی یک مسیر دو طرفه
است
روند تلاش برای تأمین منابع مالی از
طریق اهدا کنندگان ، یک مسیر دو طرفه است. سمنها باید به این نکته توجه داشته
باشند که اهدا کنندگان، خود برای جمع آوری کمک مجبورند از منابع شخصی، شرکت یا منابع عمومی استفاده
کنند. این بدان معنی است که اهداکنندگان در قبال چنین منابعی پاسخگو هستند -
هرگونه وجهی که توسط اهدا کنندگان به سمنها اختصاص داده میشود باید توسط آن ها
توجیه و گزارش شود.
شکل 3: تأمین منابع مالی یک مسیر دو طرفه است
سمنها نه تنها برای هدفگذاری در
اجرای پروژه ها و برنامه های خود حوزه های فعالیت تعریف شده ای دارند و در این رابطه
نیز مسئول هستند، بلکه به همین میزان در برابر نیکوکاران و حامیان مالی خود نیز
مسئول هستند. سمنها باید از خود بپرسند که در عوض چه چیزی برای عرضه دارند؟ چه «مدرک
و سندی» به عنوان نتیجۀ فعالیتهایشان قابل ارائه است؟ چگونه می توانند در حامیان
مالی اعتماد ایجاد کنند؟ چه شاهد و مدرک سوم دیگری برای ارائه وجود دارد ( مانند
بیانیه های دولتی یا اخبار و گزارشهای رسانه های جمعی)؟ سمنها چگونه میتوانند
به اهداکنندگان کمک کنند که بودجه ای را که به سمنها اختصاص داده اند برای منابع
مالی خود توجیه کنند؟
تأمین منابع مالی نیز تا حد بسیار
زیادی به چارچوبهای پاسخگویی سمنها و اعتمادی بستگی دارد که در بنگاهها و عوامل
اهداکننده ایجاد شده است. مدیریت قوی و ظرفیتهای کارکنان، ساختارهای مدیریتی و
سیستم‌های حسابرسی شفاف، در ایجاد مسئولیت پذیری
و اعتمادسازی به سمن کمک کرده و موجب جذب کمک های مالی میشود.
4- اهداء کنندگان برای اهداء کنندگان
اهدا کنندگان (از جمله بنگاههای کمکرسان) خودشان
چگونه وجوه را تأمین می کنند؟ منابع آنها چه کسانی هستند؟ سمنهایی که به دنبال جذب
کمکهای اهدا کنندگان هستند، چگونه می توانند آن ها را در گزارش دهی به منابع خود
، کمک کنند؟
شکل 4 : اهداکنندگان برای اهداکنندگان
اهداکنندگان باید خودشان وجوه را جمع
آوری کنند- و همانطور که در بالا ذکر شد – این وجوه میتوانند از سه منبع اصلی
تهیه شوند: 1- بودجۀ دولت و کمک های رسمی برای توسعه 2- کمک های خصوصی یا شخصی و 3-
کمک های مشارکتی شرکتها. گزارش مالی سالانه یا تشکیل پروندههای مالیاتی یک بنگاه
اهدا کننده نشان می دهد که وجوه از کجا تأمین میشود و در نتیجه به فشارها و مسئولیتهای این اهدا کننده نیز اشاره
دارد.
5- ایجاد فرصتهای تأمین منابع مالی
با این که ممکن است یک سمن در طول یک
دوره زمانی تنها یک "پروژه" را اجرا کند ( که ممکن است توسط اهدا
کنندگان خارج از سمن تأمین مالی شده باشد )، همان یک پروژه ممکن است فرصتهایی
برای سمن به وجودبیاورد که کمکهای مالی دیگر و نیز کمک های غیر مالی خارج از
چارچوب پروژه هم ایجاد کند.
شکل 5: ایجاد فرصت های تأمین منابع
مالی
برای مثال :
1- با برگزاری دوره های آموزشی و برپایی
همایش ها می توان درآمدزایی کرد.
2- انتشارات و سایر محصولات یک پروژه،
بالقوه می توانند برای کسب درآمدهای نقدی بیشتر به فروش برسند.
3- رویدادهای عمومی از جمله گردهمایی ها
یا کنفرانس ها میتوانند فرصتی برای
درخواست کمکهای مالی از مردم باشند.
4- نهادهای شرکتی می توانند در یک
پروژه یا کل فعالیتهای سمنها با حمایت کارمندان ، به عنوان آورده غیر نقدی ، مشارکت
داشته باشند (که موجب صرفه جویی هزینه های کارمندان برای سمن خواهد شد ) .
اینگونه تولید منابع نه تنها به تحقق
هدف ها و نتایج پروژه کمک می کند، بلکه فرصت هایی را برای کسب درآمدهای مالی سمنها
نیز ایجاد می کند که می توانند به مصارفی ورای پروژه برسند.
6. پایداری و تداوم مالی بلند مدت
با توجه به قوانین حاکم و ناظر بر سمنها
در یک کشور خاص، سمن برای کسب درآمدهای جانبی بیشتر، میتواند به دنبال فرصتهای
سرمایهگذاری نیز باشد.
شکل 6: پایداری و تداوم مالی بلند مدت
درآمد جانبی حاصل از فعالیتهای خاص و
نتایج یک پروژه، همان طور که در بالا توضیح داده شد، می تواند با دیگر منابع مالی اهدایی
(از جمله کمک ها و مشارکت های غیر پروژهای که به این ترتیب میتوان آنها را در
بازار سرمایه، در سپرده های ثابت یا اسناد مالی دیگر سرمایهگذاری کرد) ترکیب شود.
چنین اقداماتی میتوانند در درازمدت
به ایجاد یک منبع درآمد پایدار، هرچند اندک، برای سمنها بینجامند.
منبع:
The NGO funding mix: a continuum of
sources
Hari Srinivas
Policy Analysis Series E-112
September 2015