کتابخانه ی عمومی سازمانی است که با سرمایه و پشتیبانی سازمان‌‌های دولتی، نیمه دولتی یا غیردولتی تشکیل می‌شود. کتابخانههای عمومی مواد چاپی، دیداری – شنیداری و الکترونیکی را در زمینه‌‌های گوناگون علمی، ادبی و هنری گردآوری و فراهم می‌کنند و وظیفه دارند که آنها را به عموم مردم به صورت یکسان ارایه کنند.
کتابخانههای عمومی
کتابخانه عمو‌می‌تعریف‌‌های مختلفی دارد که می توان آنها را به این صورت جمع بندی کرد: «کتابخانه عمومی سازمانی است که با سرمایه و پشتیبانی سازمان‌‌های دولتی، نیمه دولتی یا غیردولتی تشکیل می‌شود. کتابخانههای عمومی مواد چاپی، دیداری ٬ شنیداری و الکترونیکی رادر زمینه‌‌های گوناگون علمی، ادبی و هنری گردآوری و فراهم می‌کنند و وظیفه دارند که آن‌‌هارا به عموم مردم به صورت یکسان ارائه کنند.»این تعریف با تفاوت‌‌هایی در جزئیات درمورد تمام کتابخانههای عمومی در جهان صدق می‌کند. آنچه کتابخانه ی عمو‌می‌را از انواع دیگر کتابخانه مثل کتابخانۀ مدرسه و کتابخانۀ دانشگاهی جدا می‌کند، گوناگونی کاربران و مجموعه ی آن است. کتابخانههای عمومی، با اندازه‌‌ها و حجم منابع مختلف، در شهرهای بزرگ و کوچک، روستاها و محله‌‌ها تاسیس می‌شوند و مجموعه‌‌هایشان طبق خصوصیات و نیازهای جامعه محلی شکل می‌گیرد.
کتابخانههای عمو‌می‌در انگلستان و سایر نقاطاز قرن هفدهم و هجدهم به روی عموم باز بوده است، اما به معنای واقعی کلمه، نخستین کتابخانههای عمو‌می‌از اواسط قرن نوزدهم در ایالات متحده امریکا و انگلستان با انگیزه‌های فرهنگی، آموزشی، و به‌زعم برخی اخلاقی برای بهره‌مندی کارگران ایجاد شده‌اند... سالیان متمادی به کتابخانههای عمو‌می‌به چشم کتابخانه مخصوص طبقه کارگر نگریسته می‌شد، ولی از دهه ۱۹۳۰، با گرایش روزافزون طبقه متوسط به استفاده از کتابخانهها، این مفهوم به‌تدریج تغییریافت. طی دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ اهل حرفه کتابداری به این نتیجه رسیدند که خدمات آنها با توجه به تحولات اجتماعی، دیگر قادر به پاسخگویی نیست. اینان با طرح سیاست‌های مبتنی بر نیازهای محل و ارائه خدمات به فرودستان و اقلیت‌ها، سعی در ایجاد تغییر و تحول در شیوه خدمات خود کردند. این رویکرد طی سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ با تأکید بیشتر بر نیروهای بازار و چگونگی تأمین مالی و تعیین هزینه خدمات، مورد بازنگری قرار گرفت. (به نقل از سایت صدای کتابدار:http://lib.ocity.ir/)
در ایران، در سال ۱۳۰۵ کتابخانه ای به نام « کتابخانه بلدیه تهران » توسط شهرداری وقت تهران تاسیس گردید که می‌توان آن را نخستین کتابخانه عمو‌می‌به مفهوم جدید دانست و بعد از آن و به فاصله زیادی یعنی در مهر ماه ۱۳۴۰ کتابخانه عمو‌می‌پارک شهر افتتاح گردید. در دهه چهل به تدریج تعداد کتابخانههای عمو‌می‌به ویژه در پارکهای تهران و شهرهای بزرگ ایران افزایش یافت. درماه آبان سال ۱۳۴۲تاسیس و نگهداری کتابخانههای عمو‌می‌بر اساس مصوبه وزارت کشور به سازمان کتابخانههای عمو‌می‌شهر تهران واگذار گردید. در آذر ماه ۱۳۴۳ سازمان مذکور با بودجه ۱/۵۰۰/۰۰۰ریال تاسیس و در ۲۹ دی ماه ۱۳۴۴ قانونی به تصویب رسید که بر اساس ماده یک آن، ۱/۵ درصد از درآمد سالانه شهرداریها به ایجاد توسعه کتابخانههای عمو‌می‌اختصاص یافت. با اجرای این قانون به تدریج در تما‌می‌شهرهای بزرگ و کوچک ایران کتابخانههای عمو‌می‌ایجاد شد و متعاقب تصویب این قانون در هر شهر انجمنی به نام انجمن کتابخانههای عمو‌می‌تشکیل گردید. جهت اداره انجمن‌‌ها و ایجاد هماهنگی در کار آنها تشکیلاتی تحت نام « هیات امنای کتابخانههای عمو‌می‌کشور» به ریاست وزیر فرهنگ و هنر وقت و پنج عضو دیگر که به پیشنهاد وی انتخاب‌می‌شدند ایجاد گردید. (به نقل از سایت انتشارات کتابدار:http://www.ketabdar.org). پس از انقلاب «هیئت امنای کتابخانههای عمو‌می‌کشور» به «اداره کل کتابخانههای عمو‌می‌کشور» نام گرفت و با نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می‌به کار خود ادامه داد تا سال ،۱۳۸۳ که بعد از تهیه و تصویب آئین نامه اجرایی قانون تاسیس و ادارۀ کتابخانههای عمو‌می‌در مجلس و شورای نگهبان رسماً به نهاد کتابخانههای عمو‌می‌کشور محول شد. نهاد کتابخانههای عمومی کشور‌نهادی مستقل و غیردولتی است که در حال حاضر با مشارکت سازمان‌‌های دولتی و غیردولتی کتابخانههای عمو‌می‌را تاسیس و پشتیبانی می‌کند.
اهداف کتابخانههای عمو‌می‌نیز به صورت‌‌های مختلف بیان شده که از بین آن‌‌ها‌می‌توان به چند هدف مشترک اشاره کرد:
ارتقای سطح سواد و دانش عمومی
فراهم آوردن امکان دسترسی عموم اقشار جامعه به منابع مورد نیاز علمی، ادبی و اطلاعاتی
تقویت سرمایۀ فرهنگی
ایجاد و پرورش عادت به مطالعه در جامعه
تقویت روحیۀ تحقیق و پژوهش در جامعه
حفظ و ترویج منابع فرهنگی
وظایف کتابخانههای عمومی، که بر اساس این اهداف تعیین می‌شود، نیز گوناگون و متعدد است. مهم‌ترین نقش را در اجرای این وظایف کتابدار به عهده دارد که برای این کار آموزش می‌بیند. این آموزش از دوره ای یک هفته‌ای برای سازماندهی کتابخانه تا درجۀ دکتری متغیر است، ولی وظایف کمابیش در تمام کتابخانهها یکسان است.این‌‌ها موارد مشترکی است که در شرح وظایف تقریبا همۀ کتابخانهها آمده است:
۱. تهیه و گرد آوری کتاب و سایر منابع کتابخانه‌ای بر حسب نیاز و تقاضای جامعه
۲. حفظ منابع کتابخانه
۳. سازماندهیمنابع به گونه‌ای که استفادۀ مراجعه کنندگان را تسهیل کند
۴. امانت کتاب و منابع دیگر به اعضا
۵. ایجاد شرایط فیزیکی مساعد برای مطالعه و تحقیق
۶. پاسخگویی به پرسش‌‌های مراجعه کنندگان و راهنمایی آنان برای یافتن منابع مورد نیاز
۷. ارائۀ خدمات اطلاع رسانی و کتابخانه‌ای به اقشار خاص مثل کودکان، گروه‌‌های قومی، مذهبی، نژادی، معلولان، بیماران، زندانیان و...
۸. ارایه منابع مرجع به مراجعه کنندگان برای تحقیق و پژوهش
۹. اجرای برنامه‌‌های مختلف مثل برگزاری کارگاه‌‌های آموزشی، همایش‌‌ها، تشکیل باشگاه‌‌های کتاب و امثال آن برای پرکردن اوقات فراغت اعضای کتابخانه.
هرچند انجام دادن بعضی از این وظایف مستلزم دانش و مهارت کتابداری و شناخت منابع است، شناخت کتابدار از جامعۀ مخاطبش و مهارت‌‌های روابط اجتماعی او در رسیدن به اهداف کتابخانه مهم‌تر است. کتابدارهایی که حفظ منابع کتابخانه و نظم آن را بر بقیۀ وظایف خود مقدم می‌دانند، بیش ازآن که مردم را به کتابخانه جذب و خواندن کتاب را ترویج کنند، که بدون شک وظیفۀ اصلی آن‌‌هاست، با سختگیری‌‌های خود نیروی دافعه‌ای به وجود می‌آورند که مردم را از کتابخانه دور می‌کند. اثر این رفتار به ویژه در کتابخانههای بزرگی که سیستم بسته دارند، یعنی کتاب‌‌ها در مخزنی نگهداری می‌شوند که فقط کتابدار اجازۀ دسترسی به آن را دارد، بازدارنده‌تر است. متاسفانه این تصویری است که از کتابخانه در ذهن بیشتر ما وجود دارد: کتاب‌‌ها پشت در بسته، کتابدار منضبط و گاه عبوس و سالن مطالعه‌ای ساکت، به آن حد که بیشتر برای خوابیدن مناسب است تا برای مطالعه.
امروزه بیشتر بر فعالیت‌‌ها و برنامه‌‌های آموزشی و فرهنگی کتابخانهها تاکید‌می‌شود تا بر مخزن تمیز و سالن مطالعۀ ساکت و منظم آنها. در کتابخانههای کوچک، کتابخانههای روستایی یا کتابخانههای شهرهای کوچک، وجود کتابداری بو‌می‌که از نزدیک همه یا بیشتر اهالی را می‌شناسد، باعث می‌شود که کتابخانۀ عمو‌می‌تبدیل به مرکزی فرهنگی برای گردهمایی، محیطی امن برای مطالعۀ دانش آموزان در هنگام امتحانات و محیطی پرنشاط در اوقات فراغت شود.
نمونۀ این گونه کتابخانهها را می‌توان در میان کتابخانه‌‌هایی که انجمن حا‌می‌در روستاها و شهرهای کوچک تاسیس کرده است، یافت. این کتابخانهها که با کمک‌‌های مالی مرد‌می‌و با مشارکت نهادهای دولتی و غیردولتی فرهنگی تجهیز می‌شوند، کتابداری بو‌می‌دارند که از میان جوانان داوطلب انتخاب می‌شوند. خدمات کتابخانه برای اعضا رایگان است و فقط درموارد معدود مثل بعضی کلاس‌‌های فنی و حرفه‌ای شهریه دریافت می‌شود. در این کتابخانهها انواع کارگاه‌‌های آموزشی و فعالیت‌‌های فرهنگی برای تمام گروه‌‌های سنی برگزار‌می‌شود که اجرای آن ها رامدرسان و متخصصان بو‌می به عهده دارند. کودکان و نوجوانان، که اکثریت اعضای این کتابخانهها را تشکیل می‌دهند، علاوه بر امانت گرفتن کتاب‌‌هایی که برای خود از قفسه‌‌های باز انتخاب می‌کنند، با راهنمایی و انتخاب کتابدار کتاب‌‌هایی را برای والدین و اعضای خانوادۀ خود نیز به امانت می‌گیرند. در تابستان و اوقات فراغت، کودکان و نوجوانان با استفاده از اسباب بازی‌‌های آموزشی و وسایل نقاشی و کاردستی، که طبق «طرح تابستانی» برایشان ارسال می‌شود، اوقات فراغت پرباری را می‌گذرانند و در طول سال با تشکیل نمایشگاه‌‌های نقاشی و تهیۀ روزنامه‌‌های دیواری به مناسبت‌‌های مختلف در فعالیت‌‌های اجتماعی مشارکت می‌کنند. به این ترتیب کتابخانه تبدیل به مکانی امن، پرنشاط و سالم می‌شود که لازمۀ رشد همه جانبۀ نسل جوان و توانمندی و توسعۀ فرهنگی جوامع محلی است.