قانون راجع به آموزش و پرورش عمومی اجباری و مجانی
مصوب ششم مرداد ماه ۱۳۲۲
ماده اول - دولت مکلف است از سال ۱۳۲۲ تا مدت ده سال تعلیمات (آموزش و پرورش)ابتدایی را در تمام کشور به تدریج عمومی و اجباری‌سازد.
ماده دوم - دوره تعلیمات ابتدایی اجباری شش سال است برنامه تحصیلات و کتابهای دبستانی با رعایت مقتضیات نقاط مختلف کشور ممکن است‌متنوع باشد تألیف طبع کتابها را وزارت فرهنگ با رعایت اصول آموزش و پرورش خاصه تربیت اخلاقی و تقویت حس دینی کودکان عهده‌دار خواهد‌بود.
تبصره - وزارت فرهنگ می‌تواند تا زمانی که وسائل کافی در اختیار ندارد و مقتضی می‌داند تحصیلات را در کلاس 5 و 6 اختیاری قرار دهد‌مشروط بر اینکه این مدت از تاریخ تصویب این قانون از پنج سال تجاوز نکند. وزارت فرهنگ مکلف است در برنامه این دو کلاس تجدید نظر به عمل آورده آموختن مقدمات حرف و صنایع و کشاورزی را با رعایت مقتضیات هر‌محل در آن به گنجاند.
ماده سوم - آموزش و پرورش در دبستانهای دولتی در تمام کشور مجانی است و به هیچ عنوان نباید از دانش‌آموزان وجهی مطالبه شود به‌دانش‌آموزان بی‌بضاعت کتاب درسی مجانی داده خواهد شد.
ماده چهارم - در نقاطی که وسائل تعلیمات اجباری فراهم گردیده وزارت فرهنگ اجباری بودن آن را در فروردین ماه پس از صحه ملوکانه اعلام‌می‌نماید.
ماده پنجم - در نقاطی که طبق ماده چهارم اجباری بودن تعلیمات اعلام شده است اهالی مکلفند اطفال خود را که سنشان شش سال تمام باشد در‌شهریور ماه در دبستانها نام‌نویسی کنند هر گاه طفلی به واسطه بیماری نتواند در موقع مقرر مشغول تحصیل شود ولی او موظف است او را بلافاصله‌پس از رفع نقاهت به دبستان معرفی نماید.
تبصره - اداره کل آمار مکلف است همه‌ساله آمار کودکان شش‌ساله نقاط مختلف کشور را به وزارت فرهنگ تسلیم نماید.
ماده ششم - هر گاه ولی طفل در موعد مقرر بدون داشتن عذر موجه طفل خود را برای تحصیل منظم به دبستان نسپارد علاوه بر اینکه مجبور است‌غفلت خود را جبران کند به پرداخت ده ریال جریمه محکوم می‌گردد. وجوه حاصله از این جرائم به مصرف تهیه کتاب و لوازم تحصیل برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت خواهد رسید.
ماده هفتم - در هر نقطه که دبستان دائر می‌شود وزارت بهداری و شهرداری محل باید با نظر وزارت فرهنگ وسایل معاینه طبی دانش‌آموزان را به‌قسمی فراهم سازند که هر یک از آنان در عرض سال تحصیلی لااقل دو بار مورد معاینه پزشک واقع شود و نیز مکلفندوسائل مداوای مجانی‌دانش‌آموزان بی‌بضاعت خاصه مبتلایان به تراخم را فراهم سازند.
ماده هشتم - دولت مکلف است همه‌ساله اعتبارات لازم را در بودجه کل کشور برایساختمان و تأسیس و نگاهداری دبستانها و تربیت آموزگار و به‌طور کلی تأمین اجرایاین قانون در مدت مقرر پیش‌بینی نماید.
تبصره ۱ - شهرداریها مکلفند در حدود قوانین مربوطه در تهیه وسائل ساختمان مدارس وتوسعه معارف طبق آیین‌نامه مخصوص با وزارت فرهنگ‌تشریک مساعی نمایند.
تبصره ۲ - ساختمان همه دبستانها مطابق نقشه‌هایی خواهد بود که مهندسین مخصوص
وزارت فرهنگ باید متناسب با آب و هوا و موقعیت نقاط‌مختلف کشور با رعایت اصول بهداشتی تهیه نمایند در قراء و قصبات ساختمان دبستانها با مساعدت مالکین طبق آیین‌نامه مخصوص به عمل خواهد‌آمد.
ماده نهم - برای تربیت و تهیه آموزگاران به عده کافی از سال تحصیلی 1322 وزارت فرهنگ مکلف است اقدامات زیر را به عمل آورد.
الف - در سال اول دانشسراهای مقدماتی لااقل یک ثلث بیشتر از سالهای پیش دانش‌آموز واجد شرایط به پذیرد و در صورت لزوم کلاسها را متعدد کند.
ب - در شهرهایی که فعلاً دانشسرا نیست در صورت لزوم به تأسیس آن مبادرت نماید.
ج - در دانشسراها یا دبیرستانها یا دبستانها کلاسی به نام کلاس کمک آموزگاری تأسیسکند که شرط ورود به آن داشتن گواهینامه تحصیلات شش ساله‌ابتدایی و دوره‌اش یک یا دو سال باشد آموزگارانی که لااقل پنج سال تدریس متوالی یا ده سال تدریس متناوب داشته باشند می‌توانند بدون شرط مذکور‌در این کلاسها پذیرفته شوند یک یا دو سالیکه برای دوره کلاسها معین گردیده جزو سابقه خدمت آنان محسوب خواهد شد.
ماده دهم - تحصیل در کلاسهای کمک آموزگاری مجانی خواهد بود به علاوه کمک هزینه تحصیل که میزان آن را وزارت فرهنگ معین خواهد کرد‌به دانش‌آموزان پرداخته می‌شود .دانش‌آموزان هنگام ورود تعهد کتبی خواهند سپرد که پس از فراغ از تحصیل دو برابرمدت تحصیل را موظفاً آموزگاری‌کنند و الا سه برابر کمک هزینه دریافتی را به صندوقدولت بپردازند.
ماده یازدهم - دولت موظف است کسانی را که از کلاس کمک آموزگاری گواهینامه فراغ تحصیل گرفته‌اند و کمک آموزگار خوانده خواهند شد با‌رعایت شرایط مقرره در فقرات ۱و ۳ و ۴ ماده دوم قانون استخدام کشوری در دبستانها به خدمت به گمارد.
ماده دوازدهم - هر یک از مشاغل کمک آموزگار و آموزگار و دبیر و دانشیار و استاد وپزشک بیمارستانی ضمیمه دانشکده پزشکی به ده پایه تقسیم‌می‌شود. حداقل مدت توقف درپایه‌های ۱ تا ۳یک سال و در پایه‌های ۴تا ۶دو سال و از پایه ۷ به بالا سه سال
خواهد بود - حقوق پایه یک کمک‌آموزگار برابر مقرری دریافتی پایه یک اداری و حقوقپایه یک آموزگاری یک برابر و نیم حقوق پایه یک کمک آموزگار و حقوق پایه یک دبیری دو برابر‌حقوق پایه یک دانشیاری سه برابر حقوق پایه یک آموزگار خواهد بود.در موقع ارتقاء از پایه‌ای به پایه بالاتر در مورد کمک آموزگاران و آموزگاران تا پایه ۵ یک پنجم حقوق پایه مادون و از پایه شش به بالا یک هشتم حقوقپایه مادون ودر پایه‌های دبیری یک هشتم حقوق پایه مادون و در پایه‌های دانشیاری معادل یکدهم حقوق پایه مادون علاوه خواهد شد حقوق هر پایه‌استادی به اندازه یک دهم از حقوق همان پایه دانشیاری بیشتر خواهد شد.
تبصره ۱ - کمک آموزگاران و آموزگاران و دبیرانی که متأهل هستند ثلث حقوق پایه یکخود را به عنوان فوق‌العاده تأهل دریافت خواهند داشت.
تبصره ۲ - وزارت فرهنگ می‌تواند از میان دبیران و با تصویب شورای دانشگاه از میان استادان و دانشیاران و دبیران دانشگاه کسانی را برای ریاست‌و نظامت کلاسهای کمک آموزگاری و دانشسراها و دبیرستانها و همچنین برای بازرسی و خدمات فنی و معاونت دانشکده‌ها بر طبق آیین‌نامه مخصوص‌انتخاب نماید این اشخاص در مدت اشتغال به یکی از این کارها تا پایه پنج نصف حقوق و از پایه شش به بالا ثلث حقوق پایه خود را اضافه دریافت‌خواهند نمود. این اشخاص موظفند تمام اوقات رسمی را به خدمات مرجوعه صرف نمایند و به هیچ وجه حق اشتغال در بنگاه‌های دیگر دولتی و غیر‌دولتی نخواهندداشت.
تبصره ۳ - مواد ۱۰و ۱۱ قانون تربیت معلم مصوب اسفند ۱۳۱۲ و مواد ۱۲ و ۱۳ قانون تاسیس دانشگاه مصوب خرداد ۱۳۱۳ و ماده واحده‌مصوب پنجم آبان ماه ۱۳۱۷و مواد۴ و ۵ و ۱۱ قانون اصلاح قانون تأسیس دانشگاه مصوب آبان ۱۳۱۹ و تبصره ۱ماده اول قانونششم آبان ۱۳۲۰ نسبت به آنچه با این ماده مغایرت دارد ملغی می‌باشد.
ماده سیزدهم - هر گاه در نقاطی که تعلیمات عمومی اجباری اعلام گردیده آموزگار وکمک آموزگار تربیت یافته به قدر کافی موجود نباشد وزارت‌فرهنگ می‌تواند کسانی راکه لااقل دارای گواهینامه شش‌ساله ابتدایی یا تحصیلاتی معادل آن هستند به آموزگاریچهار کلاس اول ابتدایی و کسانی راکه تحصیلات سه‌ساله اول متوسطه یا معادل آن رادارا می‌باشند به آموزگاری کلاسهای 5 و 6 ابتدایی با رعایت جهات اخلاقی و استعدادآنان برای‌تدریس انتخاب و به طور قرارداد استخدام نموده به کار بگمارد.
تبصره - هیچگاه وزارت فرهنگ نمی‌تواند با داشتن آموزگار و کمک آموزگار تربیت شدهبه استخدام آموزگاران قراردادی بپردازد و به طور کلی‌استخدام معلم قراردادی جدیدفقط در صورتی مجاز است که معلم رسمی مشمول این قانون و قانون تربیت معلم مصوباسفند ۱۳۱۲ و قانون دانشگاه‌مصوب هشتم خرداد۱۳۱۳ به قدر کافی موجود نباشد.
ماده چهاردهم - به کمک آموزگاران و آموزگاران و دبیرانی که در خارج از محل اقامتخود خدمت می‌نمایند باید از طرف دولت منزل داده شود ودر غیر این صورت کرایه خانهمتناسب هر محل به تشخیص وزارت فرهنگ و بر طبق آیین‌نامه مخصوص علاوه بر حقوق وفوق‌العاده‌های دیگر به آنها‌پرداخته خواهد شد.
ماده پانزدهم - وزارت فرهنگ می‌تواند آموزگاران و مدیران قراردادی را که دارایگواهی‌نامه دوره اول متوسطه و لااقل پنج سال سابقه خدمت‌آموزگاری در مدارس دولتیباشند به عنوان آموزگار و در صورتی که این گواهینامه را نداشته ولی پنج سال سابقهتدریس در مدارس دولتی داشته باشند‌به عنوان کمک آموزگار استخدام نماید و همچنین می‌تواند دبیران قراردادی را که لااقل دارای ده سال سابقه تدریس در دبیرستان و یااینکه دارای دیپلم‌متوسطه و پنج سال سابقه تدریس در دبیرستان باشند با رتبه دبیریبه خدمت رسمی بپذیرد و مأخذ تعیین درجه این کمک آموزگاران و آموزگاران و‌دبیرانآخرین حقوقی خواهد بود که قبل از دی ماه ۱۳۲۱ از وزارت فرهنگ دریافت داشته‌اند.
ماده شانزدهم - وزارت فرهنگ آیین‌نامه‌هایی را که برای اجرای این قانون لازمخواهد بود تهیه و پی از تصویب کمیسیون فرهنگ مجلس شورای‌ملی به موقع اجرای خواهدگذاشت.
این قانون که مشتمل بر شانزده ماده است در جلسه ششم مرداد ماه یک هزار و سیصد و
بیست و دو به تصویب مجلس شورای ملی رسید.