کتابخانه‌‌‌‌های قابل‌حمل
کتابخانه قابل‌حمل نوعی کتابخانه سیار است که منابع آن در بسته‌‌‌‌هایی قابل‌حمل چون کیسه، کیف یا جعبه جا گرفته که‌‌‌‌می‌توان آنها را بر پشت حیوانات بارکش، یا با وسایل نقلیه موتوری مختلف به نقاط صعب العبور دورافتاده برد.
کتابخانه‌‌‌‌های قابل‌حمل
کتابخانه قابل‌حمل (Portable Library) نوعی کتابخانه سیاراست که قفسه‌‌‌‌هایش درون وسیله نقیله جاسازی نشده، بلکه مجموعه‌‌‌ای است که درون کیف، خورجین، چمدان یا جعبه‌‌‌ای که بتوان آن را با حیوانات باربر، جیپ یا سواری حمل کرد، جا گرفته‌است. کتابخانه قابل‌حمل همان کارکرد کتابخانه سیار را برای ارایه خدمات کتابداری به روستاها و مناطق کم جمعیت و دورافتاده دارد ولی به ویژه برای مناطق صعب العبور کوهستانی یا روستاهای ساحلی که راه ماشین رو ندارند، به کار می رود. به این ترتیب برای حمل آنها از وسایل نقلیه‌‌‌ای استفاده می‌شود که برای حمل مایحتاج عمو‌‌‌‌می‌به کار می‌روند. به همین دلیل تنوع منابع، بسته‌‌‌‌ها و وسایل نقلیه‌‌‌ای که برای گردش کتابخانه‌‌‌‌های قابل‌حمل به کار می‌روند، بسیار متنوع و درعین حال جالب‌‌‌اند. از بین آن‌‌‌‌ها‌‌‌‌می‌توان به چند نمونه مشهور و موفق اشاره کرد:
درپروژه کتاب با فیل ((Books by Elephant در تایلند، به سنت قدیم‌‌‌این کشور جعبه‌‌‌‌های کتاب و منابع دیگر را، که به تازگی آنتن ماهواره و چند دستگاه لپ تاپ هم به آنها اضافه شده‌است، با فیل به نقاط دورافتاده و صعب العبور می‌برد. مجریان این پروژه برای ارایه خدمات کتابداری، در هر روستا چند روز می‌مانند.
پروژه کتابخانه سیار سوار بر شتر ((Camel Bookmobile که در کنیا در سال ۱۹۹۶ با هزینه دولتی شروع به کار کرد، کتابخانه‌‌‌ای قابل‌حمل است که به وسیله شتر در روستاها به گردش در می‌‌‌آید.
لوییس سوریانو(( Luis Soriano معلمی کلمبیایی که مجموعه کوچکی از کتاب‌هایش را در تعطیلات آخر هفته با دو الاغ به روستاهای ماگدالنا می برد و برای کودکان محروم می خواند، با شرح دادن کارش از نویسنده‌ای درخواست کرد که کتاب‌هایش را برایش بفرستد. این درخواست از رادیو پخش شد و سیل کتاب را از سوی نویسندگان به سوی او سرازیر کرد و مجموعه او را به ۴۸۰۰ جلد رساند که اکنون تبدیل به چند کتابخانۀ قابل حمل معروف به Biblioburro شده‌اند که به وسیلۀ ۸۰ الاغ جابه‌جا می شوند.
در پروژه کتابخانه سیار کودکان مغولستان(Mongolian Children’s Mobile Library ) که در سال ۲۰۰۶ برندۀ جایزۀ ترویج خواندن آساهی -ایبیشد، کتابها نه تنها با اتوبوس و خودروهای باربر در میان زمین‌‌‌‌های پهناور استپی سفر می‌کنند، بلکه بار شتر‌‌‌‌می‌شوند تا به جاهایی که ماشین‌‌‌‌ها توان راندن ندارند، بروند و به دست مرد‌‌‌‌می که زندگی شبانی و کوچرو دارند، برسند.
بانکو دل لیبرو(Banco del Libro ) که سازمانی غیردولتی و فرهنگی در کلمبیاست، برای ترویج کتاب در میان کودکان روستایی که در مناطق کم جمعیت دورافتاده زندگی می‌کنند، از مجموعه‌‌‌‌هایی که در قفسه‌‌‌‌های قابل نمایش در مدارس گذاشته می‌شوند، استفاده می‌کند.این سازمان نیز در سال ۱۹۸۸برندۀ جایزه ترویج خواندن آساهی– ایبی شد.
درپروژه کتابخانه کودک انجمن نویسندگان و تصویرگران کودک هندوستان (AWYC Children’s Libraries Project) که در سال ۱۹۹۱جایزه ترویج خواندن آساهی– ایبی را از آن خود کرد، کتابها از یک “مخزن کتاب مرکزی” به داوطلبانی که در بخش‌های دیگر کشور، چه شهرهای بزرگ و چه مناطق روستایی، کتابخانه تاسیس کرده بودند، امانت داده می‌شود. به هر کتابدار داوطلب کیسه‌ای شامل ۱۵۰ تا ۲۰۰ عنوان کتاب، یک تخته نمایش ، یک دفتر ثبت و تعدادی بروشور و دفترچه یادداشت برای کودکان داده می‌شود. ۱۹۸۹ برنده جایزه آساهی –ایبی شد، الهام بخش چند کشور دیگر ، از جمله لائوس، ویتنام ، لبنان و مصرکه شرایطی شبیه تایلند دارند،شد. در‌‌‌این پروژه کتابخانه قابل‌حمل از جعبه کتابی به‌‌‌‌اندازه یک چمدان بزرگ تشکیل می‌شد که هم برای حمل و نقل و هم برای نگهداری و به نمایش گذاشتن کتابها طراحی شده بود. جزو‌ه‌ای کوتاه برای استفاده از کتابها و جعبه و همچنینیک برگۀ ارزشیابی در این مجموعه گنجانده شده بود.
طرح کوله کتاب انجمن حامی، که در زمستان ۱۳۹۴ آغاز شد و همچنان ادامه دارد، نوعی کتابخانه قابل‌حمل است. در‌‌‌این طرح، مجموعه‌‌‌‌هایی شامل ۱۰۰ تا۱۲۰ جلد کتاب درون کوله پشتی‌‌‌‌های بزرگی که می‌توان آنها را با خودرو، موتور سیکلت، حیوانات باربر و حتی بردوش افراد حمل کرد، به مناطقی فرستاده می‌شوند که روستاهای کم جمعیت و پراکنده آنها دسترسی به کتابخانه ندارند. هر کوله که عناوین کتاب‌‌‌‌های آن با کوله‌‌‌‌های دیگر متفاوت است، به یک روستا برده می‌شود و پس از چندماه با کوله روستایی دیگر عوض می‌شود. به‌‌‌این ترتیب اهالی هر روستا می‌توانند در عرض سال از کتاب‌‌‌‌های چند کوله ، یعنی چندصد عنوان کتاب، استفاده کنند. مجموعه‌‌‌‌های کوله کتاب شامل ۸۰ درصد کتاب مناسب برای کودکان و نوجوانان و ۲۰ درصد کتاب‌‌‌‌های سادۀ مناسب برای بزرگسالان به ویژه با موضوع‌‌‌‌های مورد نیاز زنان روستا و کتاب‌‌‌‌های تکمیلی سوادآموزی برای کم سوادان است. همچنین برگه‌‌‌‌هایی برای راهنمایی مجریان طرح در مرکزی که‌‌‌این کار را به عهده گرفته است، و کسانی که در روستا نقش کتابدار را به عهده می‌گیرند، همراه با دفتری برای دلنوشته‌ها و نظرهای کاربران درآن گنجانده شده‌است. در صفحه اول هرکتاب برگه‌ای برای راهنمایی خواننده و در صفحۀ آخر آن برگه‌ای برای ارزشیابی کتاب از نظر خواننده چسبانده شده است. این طرح برای کتابداران کتابخانه‌‌‌‌های حا‌‌‌‌می‌در روستاها و شهرهای مناطق محروم الهام بخش بوده است و بعضی از آنها با تهیه بسته‌‌‌‌ها و جعبه‌‌‌‌های کتابی به ابتکار خود، برای روستاهای مجاور یا محل استقرار عشایر کتاب می‌برند، برای کودکان بلندخوانی می کنند، مدتی کتابها را درآنجا به امانت می‌گذارند و پس از آن با مجموعه دیگری عوض می‌کنند.
مجموعه‌‌‌‌های قابل‌حمل به ویژه در طرح‌‌‌‌های ترویج کتابخوانی در مناطق محروم کاربرد بسیاری دارند، زیرا مروجان کتاب می‌توانند با باری سبک به روستاهای متعدد بروند و برنامه‌‌‌‌های خود را اجرا کنند. مزیت آنها بر کتابخانه‌‌‌‌های سیار‌‌‌این است که ارزان تر تمام می‌شوند و به سبب سهولت در حمل و نقل می‌توان با آنها روستاهای بیشتری را پوشش داد. همچنین کم هزینه بودن آنها باعث می‌شود سازمان‌‌‌‌های مردم نهادی که هزینه برنامه‌‌‌‌هایشان از کمک‌‌‌‌های مرد‌‌‌‌می‌تامین می‌شود، با استفاده از کمک‌‌‌‌های نقدی خرد تعداد بیشتری از‌‌‌این مجموعه‌‌‌‌ها را تهیه کنند.
منابع:
http://eduscapes.com
https://en.wikipedia.org
https://ketabak.org
http://www.ibby.org
http://www.ccdcir.com/