گزارش تحقیق از شرایط اموزش بخش شهاب،قشم،هرمزگان

۲۳-۲۴بهمن ماه

جزیره قشم ،استان هرمزگان

دکتر افشین سپهوندی ، الهام مراد

 انجمن حامی با آغاز ساخت مدرسه ی۶ کلاسه ی روستای گوری در دی ماه ۹۶ کار خود را در جزیره ی قشم آغاز کرد. این مدرسه در روستای گوری واقع در دهستان دولاب در غربی ترین بخش جزیره ی قشم، بخش شهاب، واقع شده است و قرار است که پس از ساخت مورد استفاده ی دبیرستان دخترانه قرار گیرد و در بخش شهاب با طول حدود ۱۰۰ کیلومتر شامل دهستان های سوزا(۶ روستا)، صلخ(۹ روستا)، دولاب(۱۳روستا) و هنگام (۳ روستا) و شهر سوزااست و بخشی عمدتا روستایی و بومی نشین در غرب جزیره ی قشم است.طبق سرشماری نفوس و مسکن ۹۵ این بخش شامل ۹۹۰۲ خانوار و ۳۸۱۱۵ نفر جمعیت است. روستاهای این بخش به دلیل دوری از مرکز و کمبود امکانات زیربنایی با مشکلاتی از قبیل کمبود امکانات آموزشی، بهداشتی و مهم تر از همه کمبود منابع آب شرب مواجه هستند. با توجه به سیاست یونسکو مبنی بر توسعه ی روستاهای واقع در محدوده ی ژئوپارک در زمینه ی امکانات زیربنایی و خدماتی، این روستاها در آینده می توانند به سبب اجرایی کردن این طرح توسعه ی قابل ملاحظه ای داشته باشند.طبق بررسی های صورت گرفته از نظر پایداری روستاها، از ۳۵روستای موجود در این بخش، ۲ روستا دارای پایداری قوی، ۱۱ روستا نیمه پایدار ، ۷ روستا پایدار ضعیف و ۱۵ روستا ناپایدار بودند. روستاهای طبل و دولاب به عنوان مراکز خدمات رسانی به سایر روستاها خدمت رسانی می کند و از غرب به شرق بخش از تعداد روستاهای ناپایدار کاسته می شود*.

قرار گرفتن این بخش در محدوده ی منطقه آزاد قشم و ژیوپارک جهانی قشم را می توان به عنوان مزیتی برای پیشرفت و جلب توجه های لازم به سمت این منطقه در نظر گرفت.

با درخواست همکاری از سوی مدیریت آموزش و پرورش بخش شهاب، سفری دو روزه به منظور بازدید از شرایط آموزشی این بخش و شناسایی نیازها و فرصت های این منطقه صورت گرفت که گزارش آن به همراه جمع بندی و پیشنهادات برای همکاری در ادامه می آید.

بازدیدها و دیدارها

• جلسه با آقای دریانورد، رئیس اداره ی آموزش و پرورش بخش شهاب- شهر سوزا
• بازدید از دبیرستان مطهره ی گوری و مدرسه ی در حال ساخت حامی- روستای گوری
• بازدید از دبیرستان دخترانه ی ارشاد - روستای دولاب
• بازدید از دبیرستان پسرانه ی استاد شهریار -روستای دولاب
• بازدید از دبیرستان دخترانه ی رستمانی - روستای طبل
• بازدید از دبیرستان شبانه روزی پسرانه ی ملاصدرا-روستای طبل
• بازدید از جنگل حرا-روستای سهیلی
• مهمانی شام با حضور کارشناسان و رئیس اداره ی آموزش و پرورش شهبا-شهر درگهان
• بازدید از حجله ی عروسی بومی قشم و گفتگو با عروس و داماد
• جلسه ی جمع بندی از مشاهدات در پایان روز اول
• جلسه ی جمع بندی با مدیران و مشاوران دبیرستان های منطقه با حضور آقای دریانورد و کارشناس آموزش و پرورش شهر سوزا
• بازدید از پژوهشسرای دانش آموزی بخش شهاب- روستای سهیلی
• دیدار با خانم زینت دریایی و بازدید از باغ آیین های زینت-روستای سلخ

شرح مذاکرات
 دیدار با رئیس آموزش و پرورش بخش شهاب، آقای مسلم دریانورد:ایشان از سال۹۴به سمت ریاست آموزش و پرورش منطقه منصوب شده و در این مدت به خوبی از امکانات منطقه (منطقه آزاد،  بخش و پتانسیل های خیری برای بهبود سطح آموزش منطقه بهره برده اند، از جمله:

• همکاری با مزارع پرورش میگو
• استفاده از پتانسیل سرباز معلمی برای جذب نیروی متخصص در زمینه ی شیلات
• ایجاد رشته های مورد نیاز منطقه در هنرستان (طراحی و دوخت، پرورش میگو، تکثیرمیگو، مدیریت گردشگری و تعمیر لوازم خانگی)
• برنامه ریزی برای ایجاد دیگر رشته های مورد نیاز مانند (تعمیر موتورهای دریایی و صنایع دستی)
• ایجاد پژوهشسرا
• راه اندازی رشته ی ریاضی فیزیک برای دختران و پسران
• اهمیت دادن به مسابقات و جشنواره های انگیزشی
• حاکم بودن فضای همدلی و همکاری در بین نیروهای آموزش و پروش منطقه

این فعالیت ها با مشکلاتی روبرو است، از جمله کمبود نیروی متخصص مورد نیاز، کمبود امکانات در اکثر رشته های هنرستانی و با وجود تلاش های زیاد کادر آموزش و پرورش برای استفاده از پتانسیل های منطقه و خیری نتوانسته اند این مسائل را حل کنند.
ایشان اعلام آمادگی کردند که به منظور جلب خیرین در منطقه تور گردشگری برای ایشان برگزار کنند.

بازدید ها

بازدید از دبیرستان دخترانه مطهره گوری: این دبیرستان شامل دانش آموزان ۶ روستا (کانی، درکو، گوری، مرادی، باسعیدو، دوستکو) است و ساختمان آن کاملا در حال تخریب است و مدرسه ی جدید توسط حامی در حال ساخت است. مدیر دبیرستان مطهره، خانم جمیله شرف، دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی هستند و دید روشنی نسبت به مسائل مدرسه ی خود و به طور کلی آموزش و پرورش دارند و همکاری خوبی با دیگر مدارس نیز ایجاد کرده و پایه گذار کارگروه کنکور منطقه هستند. از سطح کلی دبیران به غیر از چند مورد راضی بودند(دبیران این مدرسه اکثرا مرد هستند). بخصوص دبیر زبان مدرسه آقای ضعیفی از تکنیک های جدید و کارآمد آموزشی استفاده می کنند.
از جمله فعالیت های خانم شرف، تشکیل پایگاه کنکور،جلب همکاری بنیاد علوی برگزاری کلاس کنکور و اهدای کتاب ارتباط با دهیاران برای همکاری در جهت ارتقای دانش آموزان هر روستا است و مشکلاتی مانند آمار بالای ترک تحصیل دانش آموزان بین مقاطع مختلف، نبود دبیر خبره ی ریاضی و فیزیک و نیاز به همکاری در امور مشاوره به دلیل کمبود نیروی انسانی.عدم آشنایی دبیران با استفاده از ابزاراهای هوشمند. بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی در روستاهای هم جوار که انگیزه ی دانش آموزان را برای ادامه ی تحصیل کم می کنند، از جمله مشکلات قابل توجه از نظر ایشان است.


بازدید از دبیرستان دخترانه ی ارشاد دولاب

ساختمان این مدرسه توسط بنیاد برکت در سال های اخیر ساخته شده و به صورت دو شیفت با دبستان دخترانه مورد استفاده قرار می گیرد. این مدرسه نیز روستاهای متعدد را پوشش می دهد، دارای دو رشته ی هنرستان شامل طراحی و دوخت و تصویرسازی کامپیوتری است که این دو رشته با امکانات محدود و به تازگی راه اندازی شده است. طراحی و دوخت دبیر متخصص ندارد.
این مدرسه نیز بر کمبود نیروی مشاور تاکید داشتند.
خانم عاطفه اسلامی، مشاور در این مدرسه معلم رشته ی طراحی و دوخت نیز هستند که به منظور راه اندازی این رشته ، این مسئولیت را پذیرفته اند.


بازدید از دبیرستان پسرانه ی استاد شهریار دولاب

این مدرسه علاوه بر رشته های علوم انسانی و علوم تجربی دارای رشته های کاردانش گردشگری، پرورش میگو و نقشه کشی است و قبلا رشته ی تعمیر لوازم خانگی را نیز داشته.
مدیر این مدرسه آقای آبادی نیز از بی انگیزی دانش آموزان و نبود برنامه های مشاوره ای گله داشتند و خواستار توجه ویژه به این مساله بودند که اکثر پسران منطقه ترحیج میدهند که وارد دانشگاه نشوند و مشاغل زودبازده مانند صیادی را در پیش بگیرند.
این مدرسه دارای فضای آزمایشگاهی و اتاق کامپیوتر است که به علت کمبود فضای آموزشی به عنوان کلاس درس استفاده می شود. و با نبود مسوول وسایل این بخش بلااستفاده مانده و به صورت موردی توسط معلمان مورد استفاده قرار میگیرد.


بازدید از دبیرستان و هنرستان دخترانه ی رستمانی روستای طبل

بزرگترین دبیرستان دخترانه ی بخش با حدود ۲۰۰ نفر دانش آموز است که ۱۰ روستا را پوشش میدهد. در این مدرسه به تازگی دبیرستان و هنرستان تفکیک شده و در دو نوبت فعالیت می کنند. با این وجود ، دبیرستان هنوز با کمبود فضای آموزشی مواجه است.
به همت مدیر مدرسه خانم احمدی، برای ساخت آزمایشگاه خیر جذب شده است و ساختمان آن در حال ساخت است. خانم احمدی بزرگترین مشکل مدرسه را بعد از کمبود فضا، ترک تحصیل دانش آموزان به علت ازدواج و بی انگیزگی میداند و ریشه ی این مساله را در تفکر خانواده و پسران جامعه ی محلی می داند.
ایشان از نبود کلاس های ضمن خدمت مناسب برای دبیران گلایه دارند و به نظر ایشان دبیران در کنترل کلاس و مدیریت زمان آن دچار مشکل هستند.
با توجه به نیاز منطقه به دبیرستان شبانه روزی دخترانه، این مدرسه به علت مرکزیت و جمعیت دانش آموزی زیاد کاندید این موضوع است اما نیاز به گسترش فضای فیزیکی مدرسه دارد.

بازدید از دبیرستان و هنرستان پسرانه ی شبانه روزی ملاصدرا روستای طبل

بزرگترین دبیرستان پسرانه ی منطقه است و۱۷۰ نفر دانش آموز دارد که ۳۰ نفر از آن ها خوابگاهی هستند. مدیر دبیرستان آقای درخشان، مدیری است که با وجود قدیمی بودن ساختمان مدرسه، در حفظ و بازسازی مداوم آن تلاش کرده اند و به مرور مدرسه را تجهیز کرده اند، در عین امکانات مختصر آزمایشگاهی، آزمایشگاه مدرسه بسیار مرتب و در حال استفاده است. این مدرسه در زمینه ی همیار ژیوپارک نیز فعالیت دارد.
مدیر دبیرستان بزرگترین چالش مدرسه ی خود را بحث اوقات فراغت و آموزش فوق برنامه ی (مهارت های زندگی ) و مهارت افزایی (طرح خوداتکایی) برای دانش آموزان ساکن خوابگاه می داند.

بازدید از پژوهشسرای دانش آموزی بخش شهاب

پژوهشسرای بخش یک اتاق از مدرسه ی راهنمایی روستای سهیلی است که با مدیریت آقای رحیمی و آقای شادمان فعالیت می کند. با توجه به دو سال فعالیت این مرکز و امکانات بسیار اندک آن فعالیت قابل توجهی داشته از جمله :

• ساخت سازه های ماکارونی ،دارای مقام استانی و کشوری، فعالیت دانش آموزان بسیار پیگیری در این بخش که در صدد اجرای برنامه ی آموزشی و مسابقه در جزیره هستند. و هم اکنون هم به عنوان مربی با مرکز همکاری می کنند.
• رباتیک و الکترونیک ،دبیر تخصصی ندارند و خود آقایان مدیر آموزش مختصری دیده اند و بر اساس آن دانش آموزان را راهنمایی می کنند.
• چالش نجات تخم مرغ، آموزش مجری گری، عکاسی ، فیلم کوتاه و مشاعره
  تلاش و انگیزه ی مدیران این مرکز توانستنه تعدادی از دانش آموزان متوسطه ی اول و دوم را با ایشان همراه نموده و جریان مثبتی را در منطقه ایجاد کند.
• طرح کاشف ،آموزش کارآفرینی به دانش آموزان ،مسوول خانم زینب اسلامی 

جلسه ی جمع بندی در آموزش و پرورش بخش شهاب

از مدارس حضرت معصومه ی دیرستان و دبیرستان امام خمینی سوزا، با وجود اینکه بازدید صورت نگرفت اما مدیران ایشان در ، نکات قابل توجهی را مطرح کردند:

آقای اسلامی، مدیر دبیرستان پسرانه ی سوزا: ایشان نیاز به کارگاه تکثیر میگو را مطرح کردند، در مورد این رشته با توجه به حساس بودن و امکان ایجاد خسارت سنگین برای سایت پرورش میگو، امکان ورود دانش آموزان به سایت های پرورش میگوی جزیره وجود ندارد.
خانم دیرستانی، مدیری دبیرستان دخترانه ی حضورت معصومه ی دیرستان: ایشان معتقد بودند که باید تفاوت مسیر دانش آموزان برای ادامه ی زندگی (دانشگاه یا ازدواج ) را به رسمیت بشناسیم و برای هر دو گروه برنامه داشته باشیم. ایشان آموزش مهارت هایی مانند توانایی انتقاد و اعتراض را به دانش آموزان در اولویت میدانند.
بررسی مساله ی کمبود مشاور:خانم شرف، خانم اسلامی، آقای تیمار، مشاور در زمینه ی مشاوره اطلاعات کافی و به روز دارند اما مسائل مختلفی باعث شده که نتوانند به خوبی ایفای نقش کنند و منطقه با مشکل مواجه باشند.

• انتقال مشاوران متوسطه ی دوم به متوسطه ی اول به دلیل تغییر در نظام آموزشی و انتقال انتخاب رشته به متوسطه ی اول
• کمبود نیروی انسانی نسبت به جمعیت دانش آموزی منطقه
• احساس عدم اعتماد به نفس نسبت به کار خود (به نظر میرسد ریشه ی این مسئله، همایش های تبلیغاتی باشد که در سالهای اخیر برگزار شده و دانش آموزان را با مشکل مواجه کرده است) 

جمع بندی و تحلیل
همکاری و همدلی خوبی که بین همکاران آموزش و پرورش در بخش دیده می شود 

روابط به صورت شبکه ای و دوستانه است که به نظر میرسد همکاری و همدلی موجود در نتیجه ی این نوع روابط است. خلاقیت شخصی و تلاش برای استفاده از پتانسیل های موجود و پیشرفت شخصی (از جمله ادامه ی تحصیل) در بین همکاران آموزش و پرورش مشهود است.

عمده ترین مسائلی که منطقه با آن ها روبروست عبارتند از:

•  مساله ی انگیزه ی دانش آموزان(به ویژه در زمینه ی کنکور) که نیاز است بررسی بیشتری بر علل و راهکارهای موثر برای افزایش انگیزه در دانش آموزان انجام شود.
•  کمبود نیروی مشاور بومی و کمبود اعتماد به نفس مشاوران بومی با وجود اطلاعات و توانمندی های بالا
  
• محدود بودن فعالیت های پژوهشسرا به دلیل نبود نیروهای متخصص و امکانات لازم، در حالی که پژوهشسرا به عنوان یک مسیر مناسب برای ایجاد انگیزه و شوق یادگیری و تلاش در دانش آموزان تاثیرگذار است. علاوه بر این پژوهشسرا پتانسیل خوبی برای جذب متخصصین سطح بالا به منطقه است.
• مساله ی ترک تحصیل دختران و محدودیت های ایجاد شده برای ایشان در مسیر تحصیل که ریشه ی فرهنگی دارد.
• عدم انگیزه ی پسران دانش آموز برای ادامه ی تحصیل به دلیل اشتغال به شغل های کاذب یا شغل های سنتی پردرآمد (صیادی) 
• شرایط ویژه ی آن به دلیل جزیره بودن و محدود شدن ارتباط با مناطق دیگر ، این ویژگی اگرچه گفته می شود از نظر امنیت و کاهش آسیب های اجتماعی تاثیر مثبتی داشته است اما شرایط ویژه ای را برای منطقه پدید می آورد که مدیریت آن را نسبت به دیگر مناطق سخت تر می کندمثل کمبود نیروی متخصص
• محدود بودن پتانسیل منطقه برای رشته ها متنوع
• خستگی نیروهای بومی به علت کم تعداد بودن ایشان و محدود شدن ارتباط آن ها با جامعه ی بیرون از منطقه (به علت حضور تمام وقت) است که به نظر میرسد در بعضی از افراد در حال ایجاد بی انگیزگی و جرقه ی برنامه ریزی برای خروج از منطقه است. 

*مطالعه ی عامری و همکاران،فصلنامه ی علمی-پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی۹۰